‘Deze tijd schreeuwt om ouders, opvoeders en docenten die steeds weer voorleven en vertellen dat elk kind van waarde is en erbij hoort’
08-03-2022
‘Vergeet alles wat ik je in het Frans geleerd heb, maar vergeet nooit om lief te hebben.’ De docent Frans van prof. dr. Gerdien Bertram-Troost gaf haar na haar eindexamen deze belangrijke boodschap mee. Want waar gaat het in onderwijs ten diepste om? Niet om wat we kinderen meegeven aan kennis en vaardigheden, maar om wat ze zelf gaan doen met alles wat ze in onderwijs meegekregen hebben.
Hoe kinderen als mens in de wereld verschijnen en hoe ze zich als mens tot die wereld verhouden, ofwel menswording, is een kernbegrip in de pedagogiek. Menswording vindt plaats IN de wereld, met anderen, en is geen individualistische aangelegenheid. Daar horen dus ook reflecties bij op onze samenleving, die onlangs getypeerd werd als een laag-vertrouwensamenleving. En daarover ging de oratie van Gerdien Bertram – Troost op vrijdag 18 februari j.l.: ‘Menswording in een laag-vertrouwensamenleving: kansen en uitdagingen voor onderwijs.’ Nivoz-redacteur Joyce van den Bogaard keek en schreef mee
Mede onder invloed van individualisering, secularisering en globalisering is de culturele en levensbeschouwelijke diversiteit in Nederland sterk toegenomen. Deze toenemende diversiteit is niet gelijk opgegaan met het leren kennen van de ander. Er spelen grote samenlevingsvraagstukken: afnemende cohesie, toenemende polarisering. Het vertrouwen in de medemens en in de overheid is laag.
De huidige samenleving stelt het onderwijs dat menswording als ultiem doel heeft voor grote uitdagingen, maar volgens Bertram-Troost ook voor kansen. In haar oratie richt ze zich op de kansen en uitdagingen voor onderwijs in een samenleving waarin het vertrouwen laag is. Met de keuze voor deze invalshoek wil ze niet zeggen dat gebrek aan vertrouwen dé oorzaak van de problemen in hedendaags onderwijs is, maar wel dat het zonder vertrouwen niet gaat in het onderwijs.
Controle en toezicht
Er worden aardig wat problemen op het bordje van het onderwijs gegooid, met een sterke nadruk op controle en toezicht, wat zijn weerslag heeft op onderwijsbeleid. Het onderwijs is in de ban van beheersing en wordt op dit moment overvraagd: bij problemen in de samenleving moeten de oplossingen uit het onderwijs komen. Ook in economisch opzicht wordt het onderwijs overvraagd, omdat het gezien wordt als verdienmodel, ingericht om het verdienvermogen van Nederland te versterken. Kinderen staan ten dienste van de “BV Nederland’.
Deze opvatting van maakbaarheid zit diep verankerd in ons denken, in onze samenleving en zeker ook in de politiek. Het neoliberale denken is in zichzelf een gedaante van maakbaarheid, die tot diep in de onderwijsvezels is doorgedrongen. Het onderwijs hecht veel waarde aan evidence-based interventies en het geloof in effectief onderwijs is misschien wel te groot.
--
De oratie gaat verder met het besef dat menswording ten diepste niet maakbaar is, terwijl er rondom het leren samenleven een sterke focus op maakbaarheid ligt. Dan volgt er een reflectie op burgerschapsonderwijs, die laat zien dat de focus op maakbaarheidsdenken ten koste gaat van menswording.
Lees verder bij NIVOZ of download de volledige tekst van de oratie
Bron: NIVOZ
« Terug naar het overzicht